De Kaart En Het Gebied (2 page)

In de veronderstelling dat ook de gangs
kerstavond hadden gevierd
begaf Jed zich de volgende ochtend om zeven uur te voet naar het station van Le Raincy, en zonder belemmeringen bereikte hij Parijs.

.

Een jaar later had de reparatie nog altijd gehouden, het was de eerste keer dat de combiketel een teken van zwakte vertoonde.
De architect Jean-Pierre Martin treedt terug als directeur van zijn bedrijf
was allang af, opgeslagen in het depot van Jeds galeriehouder in afwachting van een solotentoonstelling die maar niet georganiseerd werd. Jean-Pierre Martin zelf had-tot verbazing van zijn zoon, die er allang niet meer over durfde te beginnen -besloten de villa in Le Raincy te verruilen voor een verzorgingstehuis in Boulogne. Hun jaarlijkse maaltijd zou dit keer plaatsvinden in een brasserie aan de Avenue Bosquet met de naam Chez Papa. Jed had het restaurant uitgekozen in
Pariscope
op grond van een advertentie die traditionele,
ouderwetse
kwaliteit beloofde, en die belofte werd globaal gezien ook nagekomen. In de halflege zaal, waar overal kerstmannen en met slingers versierde kerstbomen stonden, bevonden zich voornamelijk kleine groepjes bejaarden of zelfs hoogbejaarden, die ijverig, gewetensvol en haast verwoed hun traditionele schotels zaten weg te kauwen. Er was everzwijn, speenvarken, kalkoen; en als dessert had het etablissement, waarvan het beleefde, discrete personeel in alle stilte te werk ging, als in een brandwondencentrum, vanzelfsprekend een traditionele kerstboomstam op het menu staan. Het was een beetje idioot van Jed om zijn vader een dergelijke maaltijd aan te bieden, dat besefte hij heel goed. Die koele, ernstige man met zijn lange, strenge gezicht leek nooit bijzonder veel te hebben gegeven om de geneugten van de dis, en de zeldzame keren dat Jed met hem buiten de deur had gegeten, als hij hem in de buurt van zijn werk moest spreken, had zijn vader een sushirestaurant uitgekozen - altijd hetzelfde. Het was pathetisch en zinloos om een sfeer van gastronomische gezelligheid te willen creëren die geen bestaansrecht meer had, die waarschijnlijk nooit bestaansrecht had gehad - zijn vrouw, toen zij nog leefde, had nooit van koken gehouden. Maar het was kerst, en wat moesten ze anders? Zijn vader was onverschillig voor kleding, las steeds minder en leek zich nauwelijks meer ergens voor te interesseren. Hij was volgens de directrice van het verzorgingstehuis 'redelijk goed geïntegreerd', wat waarschijnlijk inhield dat hij met bijna niemand sprak. Op dit moment kauwde hij verbeten op zijn speenvarken, met ongeveer dezelfde expressie als wanneer het een blok rubber was geweest, niets duidde erop dat hij de aanhoudende stilte wilde doorbreken, en verhit zocht Jed (hij had geen gewürztraminer bij de oesters moeten nemen, hij wist het meteen toen hij de bestelling had gedaan, van witte wijn raakten zijn gedachten altijd in de war) uit alle macht naar iets wat op een gespreksonderwerp zou kunnen lijken. Als hij getrouwd was geweest of tenminste een vriendin had gehad,
nou ja wat voor vrouw dan ook
, dan zou het allemaal heel anders zijn gegaan-vrouwen zijn in die familiedingen toch beter dan mannen, het is zo'n beetje hun basisspecialiteit, zelfs als ze in werkelijkheid geen kinderen hebben zijn die er toch, in potentiële zin, aan de horizon van het gesprek, en oude mannen interesseren zich voor hun kleinkinderen, dat is bekend, ze associëren die met de cycli van de natuur of iets in die trant, nou ja er is een soort emotie die weet te ontluiken in hun oude hoofd, de zoon is de dood van de vader, zeker, maar voor de grootvader is de kleinzoon een soort wedergeboorte of revanche, en dat is ruimschoots voldoende, voor de duur van een kerstmaaltijd in elk geval. Jed zei wel eens bij zichzelf dat hij voor die kerstavonden een
escort
zou moeten inhuren om een toneelstukje op poten te zetten, een korte briefing twee uur van tevoren zou genoeg zijn, zijn vader was niet bijzonder nieuwsgierig naar andermans leven, niet meer dan andere mannen.

In Latijnse landen kan politiek volstaan om in de gespreksbehoeften van mannen van middelbare of hoge leeftijd te voorzien; in de lagere bevolkingsklassen wordt dat onderwerp soms afgewisseld met sport. Bij mensen die sterk door de Angelsaksische waarden zijn beïnvloed, wordt de rol van de politiek eerder vervuld door economie en financiën; literatuur kan een aanvullend onderwerp vormen. Maar noch Jed, noch zijn vader interesseerde zich echt voor economie, en voor politiek al niet veel méér. Jean-Pierre Martin kon zich globaal gezien wel vinden in de manier waarop het land werd bestuurd, en zijn zoon had geen mening; ministerie na ministerie in detail besprekend hielden ze het daar al met al toch mee uit tot het kaaswagentje.

Tijdens de kaas kwam Jeds vader een beetje tot leven, en hij vroeg zijn zoon naar zijn artistieke projecten. Helaas was Jed nu degene die de sfeer loodzwaar dreigde te maken doordat hij zijn laatste schilderij,
Damien Hirst en Jeff Koons verdelen onderling de kunstmarkt,
echt niet meer zag zitten, hij kwam niet vooruit, er was een soort kracht waar hij al een jaar of twee door werd gedragen en die nu begon op te raken, af te brokkelen, maar waarom zou hij zijn vader dat allemaal vertellen, hij kon er niks aan doen, niemand kon er trouwens iets aan doen, bij het horen van zo'n ontboezeming konden mensen alleen een beetje droevig worden, eigenlijk stellen menselijke relaties toch maar weinig voor.

'Ik werk aan een solo ten toonstelling voor komende lente,' kondigde hij ten slotte aan. 'Nou ja, het gaat allemaal een beetje traag. Franz, mijn galeriehouder, wil voor de catalogus graag een schrijver. Hij denkt aan Houellebecq.'

'Michel Houellebecq?'

'Ken je die?' vroeg Jed verbaasd. Hij had nooit gedacht dat zijn vader zich nog zou kunnen interesseren voor wat voor cultuuruiting dan ook.

'Het verzorgingstehuis heeft een kleine bibliotheek, ik heb twee romans van hem gelezen. Het is volgens mij een goede schrijver. Prettig om te lezen, en hij heeft een behoorlijk juiste kijk op de samenleving. Heeft hij geantwoord?'

'Nee, nog niet...'Jed dacht nu razendsnel na. Als zelfs iemand die zo door en door vastzat in een uitzichtloze, dodelijke routine, iemand die zo door en door het donkere pad, de laan van de Schaduwen des Doods had betreden als zijn vader, als zelfs zo iemand het bestaan van Houellebecq al had opgemerkt, dan moest die schrijver echt wel wat bijzonders hebben. Hij bedacht ineens dat hij was vergeten Houellebecq nog eens per mail te benaderen, zoals Franz hem al een paar keer had gevraagd. En toch was er haast bij. Gezien de data van Art Basel en de Frieze Art Fair moest de tentoonstelling in april plaatsvinden, op zijn laatst in mei, en ze konden moeilijk van Houellebecq verlangen dat hij in twee weken een catalogustekst schreef, het was een beroemde schrijver, een wereldberoemde zelfs, volgens Franz althans.

De opwinding van zijn vader was weer gezakt, hij kauwde zijn saint-nectaire met even weinig enthousiasme weg als het speenvarken. Waarschijnlijk veronderstelt men uit medelijden dat oude mensen veel van lekker eten houden, omdat men zichzelf wil wijsmaken dat ze dat tenminste nog hebben, terwijl het smaakgenot in de meeste gevallen onherroepelijk verdwijnt, net als alle andere dingen. Wat overblijft zijn de spijsverteringsproblemen en de prostaatkanker.

Een paar meter links van hen leken drie vrouwen van in de tachtig een ogenblik stilte in acht te nemen boven hun fruitsalade - misschien als eerbetoon aan hun overleden echtgenoten. Een van hen strekte haar hand uit naar haar glas champagne, toen viel haar hand terug op de tafel; haar borst kwam omhoog van de inspanning. Na een paar seconden waagde ze een nieuwe poging, haar hand trilde vreselijk, haar gezicht was verkrampt van de concentratie. Jed moest zich inhouden om niet te hulp te schieten, hij verkeerde absoluut niet in de positie om te hulp te schieten. Zelfs de ober, die een paar meter verderop stond en de hele operatie met een bezorgde blik gadesloeg, verkeerde niet meer in de positie om te hulp te schieten; die vrouw stond nu in rechtstreeks contact met God. Ze was in leeftijd waarschijnlijk dichter bij de negentig dan bij de tachtig jaar.

Opdat geschiede wat geschieden moest, werden ook de desserts geserveerd. Berustend begon Jeds vader aan zijn traditionele kerstboomstam. Het zou nu zo afgelopen zijn. De tijd verstreek tussen hen op een vreemde manier: hoewel er niets werd gezegd, en hoewel de stilte die zich nu definitief rond het tafeltje had gevestigd een gevoel van totale zwaarte had moeten geven, leek het alsof de seconden, en zelfs de minuten, bliksemsnel voorbijgingen. Een halfuur later, zonder dat er ook maar één gedachte echt door zijn hoofd was gegaan, bracht Jed zijn vader terug naar de taxistandplaats. Het was amper tien uur 's avonds, maar Jed wist dat de andere bewoners van het verzorgingstehuis zijn vader al een geluksvogel vonden; omdat hij, een paar uur lang, iemand had gehad voor kerst. 'U hebt een goede zoon...' hadden ze hem al een paar keer gezegd. Eenmaal opgenomen in een verzorgingstehuis bevindt de voormalige senior-die nu echt onomstotelijk een
bejaarde
is geworden - zich weer een beetje in de positie van de kostschoolleerling. Soms krijgt hij bezoek: dat is een heerlijk moment, hij kan de wereld ontdekken, Pepito's eten en de Ronald McDonald-clown ontmoeten. Maar meestal krijgt hij geen bezoek: dan dwaalt hij vreugdeloos rond tussen de handbalgoals, over het geasfalteerde plein van het verlaten internaat. Hij wacht tot hij vrijkomt, tot hij kan uitvliegen.

Thuisgekomen in zijn atelier constateerde Jed dat de combiketel het nog altijd deed, de temperatuur was normaal, heet zelfs. Hij kleedde zich half uit, ging op zijn matras liggen en viel meteen in slaap, met een volkomen leeg hoofd.

Midden in de nacht werd hij met een schok wakker, de klok gaf 4 uur 43 aan. Het was heet in de kamer, verstikkend haast. Hij was wakker geworden van het geluid van de combiketel, maar het waren niet de gewone klikjes, het apparaat liet dit keer een aanhoudend, laag, haast infrasoon gebrom horen. Met een ruk zette hij het keukenraam open, waarvan de ruiten met rijp bedekt waren. De ijskoude lucht stroomde de kamer binnen. Zes verdiepingen lager werd de kerstnacht verstoord door varkensachtig geknor. Hij deed het raam meteen weer dicht. Waarschijnlijk hadden clochards zich op de binnenplaats genesteld; de volgende dag zouden ze zich te goed doen aan de resten kerstdiner die opgehoopt lagen in de vuilnisbakken van het pand. Geen enkele bewoner durfde de politie te bellen om ze weg te krijgen - niet op kerstdag. Over het algemeen was het de bewoonster van de eerste verdieping die de taak uiteindelijk op zich nam - een vrouw van een jaar of zestig met hennarood haar en felgekleurde patchwork pullovers, van wie Jed aannam dat ze een gepensioneerde psychoanalytica was. Maar hij had haar de laatste dagen niet gezien, ze was waarschijnlijk op vakantie - of ze moest plotseling zijn overleden. De clochards zouden daar dagenlang blijven bivakkeren, de binnenplaats zou zich vullen met de geur van hun ontlasting, zodat de ramen niet open konden. Tegen de huurders zouden ze beleefd of zelfs onderdanig zijn, maar hun onderlinge vechtpartijen waren gruwelijk en meestal liep het daarop uit, er steeg een ijselijk gebrul op in de nacht, iemand belde de ambulance en ze vonden een vent met een half afgerukt oor, badend in het bloed.

Het apparaat was stil geworden, Jed liep ernaartoe en lichtte voorzichtig het klepje op waaronder het bedieningspaneel zat; meteen stiet het ding een korte brom uit, alsof het zich bedreigd voelde door de binnendringer. Een geel lichtje knipperde snel en onbegrijpelijk. Rustig, millimeter voor millimeter, draaide Jed de temperatuurknop naar links. Als het fout ging, had hij altijd nog het telefoonnummer van de Kroaat; maar was die nog wel actief? Hij was niet van plan geweest 'te blijven hangen in de loodgieterij', zoals hij Jed zonder omhaal had toevertrouwd. Zijn ambitie, als hij eenmaal 'zijn schaapjes op het droge had', was terug te gaan naar Kroatië, om precies te zijn naar het eiland Hvar, en daar een verhuurbedrijf voor waterscooters te openen. Overigens had een van de laatste dossiers waar zijn vader voor zijn pensionering aan had gewerkt betrekking op een aanbesteding voor de bouw van een prestigieuze jachthaven bij Stari Grad, op het eiland Hvar, dat inderdaad een prestigieuze bestemming begon te worden, vorig jaar waren Sean Penn en Angelina Jolie er gesignaleerd, en Jed voelde een vaag soort menselijke teleurstelling bij de gedachte dat die man het loodgieten, een edel ambacht, zou opgeven om luidruchtige, stompzinnige apparaten te verhuren aan de stinkend rijke aanstellertjes uit de Rue de la Faisanderie.

'Maar waar hebben we het eigenlijk over?' vroeg de portaalsite van het eiland Hvar zich af, om in de volgende termen te antwoorden: 'U vindt hier vlakten van lavendel, oude olijfbomen en wijngaarden in unieke harmonie, en dus stopt een bezoeker die dichter naar de natuur wil eerder bij een kleine konoba (herberg van Hvar) dan bij een top kwaliteit restaurant, hij proeft liever een echte home-made wijn dan een beroemde mousserende wijn, hij zal oude eiland liedjes zingen en de eentonigheid van de dagelijkse sleur vergeten', daar was Sean Penn waarschijnlijk voor gevallen, en Jed zag al voor zich hoe de voormalige loodgieter buiten het seizoen, in de nog zachte oktobermaanden, op zijn gemakje aan tafel zou zitten met een zeevruchtenrisotto voor zich, die keus viel te begrijpen en zelfs te billijken.

Haast tegen wil en dank liep hij naar
Damien Hirst en Jeff Koons verdelen onderling de kunstmarkt
toe, dat op zijn ezel midden in het atelier stond, en opnieuw bekroop hem een gevoel van ontevredenheid, nog heviger dan voorheen. Hij merkte dat hij honger had, dat was niet normaal, hij had met zijn vader een volledig kerstmaal genoten-voorgerecht, kaas en dessert, alles erop en eraan, maar hij had honger en hij had het te warm, hij kreeg geen lucht meer. Hij ging terug naar de keuken, maakte een blik cannelloni met saus open en verslond ze een voor een, terwijl hij met een sombere blik naar zijn mislukte schilderij keek. Koons was duidelijk niet luchtig, niet etherisch genoeg -misschien had hij hem moeten afbeelden met vleugels, net als de god Mercurius, dacht hij dwaas; nu deed hij met zijn streepjespak en zijn verkopersgrijns een beetje aan Silvio Berlusconi denken.